Rak pęcherza moczowego to poważna choroba nowotworowa, która może rozwijać się przez długi czas bez wyraźnych objawów. Najczęściej diagnozowany jest u mężczyzn po 50. roku życia, ale może dotyczyć również kobiet oraz osób młodszych. W Polsce notuje się około od 7 000 do 9 000 nowych przypadków rocznie. U około połowy pacjentów nowotwór pęcherza jest skutkiem palenia tytoniu, a u ok. 1/3 chorych skutkiem zawodowej ekspozycji na różne szkodliwe substancje chemiczne.

W tym artykule wyjaśnię, czym jest rak pęcherza moczowego, jakie daje objawy, jak się go diagnozuje i leczy. Wiedza ta może pomóc we wczesnym rozpoznaniu choroby, co znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie.

Czym jest rak pęcherza moczowego?

Pęcherz moczowy to narząd, który gromadzi mocz produkowany przez nerki. Jego wnętrze pokryte jest specjalnym rodzajem nabłonka – tzw. nabłonkiem przejściowym (urotelialnym). Nowotwór pęcherza moczowego najczęściej powstaje właśnie z tych komórek – mówimy wtedy o raku urotelialnym.

W momencie rozpoznania choroba może mieć różny stopień zaawansowania.

1. Nowotwory powierzchowne (nienaciekające mięśniówki) – są ograniczone do wewnętrznej warstwy pęcherza.
   
2. Nowotwory naciekające (zaawansowane) – rozprzestrzeniają się głębiej, w głąb ściany pęcherza i mogą dawać przerzuty do innych narządów.
   

Objawy raka pęcherza moczowego

Najczęstszym objawem jest krwiomocz – obecność krwi w moczu. Może on występować okresowo, najczęściej bez bólu, i nie towarzyszą mu inne dolegliwości. To właśnie dlatego wielu pacjentów ignoruje ten symptom, sądząc, że to przejściowy problem.

Inne objawy to:

• Częste oddawanie moczu, zwłaszcza w nocy,
  
• nagłe, silne parcie na mocz,
  
• pieczenie lub ból podczas oddawania moczu,
  
• ból w podbrzuszu lub okolicy lędźwiowej (pleców).
  

W zaawansowanej postaci choroby mogą pojawić się także:

• Bóle kości (w przypadku przerzutów),
  
• obrzęki nóg,
  
• wyczuwalny guz w okolicy nadłonowej (czyli powyżej spojenia łonowego).
  

Warto podkreślić, że objawy te mogą przypominać inne, mniej groźne schorzenia – na przykład infekcje dróg moczowych. Dlatego każda nieprawidłowość, zwłaszcza obecność krwi w moczu, powinna być skonsultowana z lekarzem.

Czynniki ryzyka – co zwiększa prawdopodobieństwo zachorowania?

Do najważniejszych czynników, które mogą prowadzić do rozwoju guza pęcherza moczowego, należą:

1. Palenie papierosów – substancje zawarte w dymie tytoniowym są wydalane z moczem i drażnią ścianę pęcherza, co sprzyja mutacjom komórek. U osób palących ryzyko zachorowania jest 3–4 razy wyższe.
   
2. Ekspozycja zawodowa na substancje chemiczne, takie jak aminy aromatyczne – dotyczy to m.in. pracowników przemysłu chemicznego, gumowego, tekstylnego czy drukarskiego ale również fryzjerów.
   
3. Przewlekłe zapalenia pęcherza moczowego – np. związane z kamicą moczowodową czy zakażeniami.
   
4. Płeć i wiek – mężczyźni chorują znacznie częściej, zwłaszcza po 50. roku życia.
   

Jak przebiega diagnostyka?

W diagnostyce raka pęcherza kluczowe znaczenie ma wywiad lekarski oraz badania obrazowe i endoskopowe.

Podstawowe kroki to:

1. USG jamy brzusznej z wypełnionym pęcherzem – pozwala ocenić grubość ściany pęcherza i wykryć ewentualne zmiany.
   
2. Cystoskopia – badanie polegające na wprowadzeniu cienkiego instrumentu do pęcherza przez cewkę moczową. Umożliwia bezpośrednie oglądnięcie wnętrza pęcherza. 
3. Rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa (TK) – stosowane w celu określenia, jak głęboko nowotwór nacieka ścianę pęcherza i czy są przerzuty.
   

Ważne, aby pacjent był dobrze przygotowany do badań – na przykład USG wymaga wypełnionego pęcherza, dlatego przed badaniem należy wypić odpowiednią ilość płynów i nie oddawać moczu.

Leczenie – zależne od zaawansowania choroby

Leczenie raka pęcherza moczowego dobierane jest indywidualnie, w zależności od rodzaju i stadium nowotworu.

W przypadku nowotworów powierzchownych (nienaciekających):

• wykonuje się zabieg przezcewkowego usunięcia guza (TURBT),
  
• często stosuje się leczenie dopęcherzowe, np. szczepionką BCG, która pobudza układ odpornościowy do walki z komórkami nowotworowymi.
  

W przypadkach zaawansowanych (naciekających mięśniówkę):

• konieczna może być cystektomia, czyli chirurgiczne usunięcie całego pęcherza,
  
• równolegle stosuje się chemioterapię, a w wybranych przypadkach także radioterapię i immunoterapię.
  

W ostatnich latach duże znaczenie zyskała immunoterapia – leczenie wspomagające naturalną odporność organizmu w walce z nowotworem. W Polsce od niedawna dostępne są refundowane leki immunologiczne w ramach programu lekowego dla pacjentów z zaawansowanym rakiem pęcherza.

Podsumowanie

Nowotwór pęcherza moczowego to choroba, która może rozwijać się długo bezobjawowo lub z niespecyficznymi dolegliwościami. Kluczowe znaczenie ma szybka diagnostyka – im wcześniej choroba zostanie wykryta, tym większe są szanse na skuteczne leczenie.

Jeśli zauważysz krew w moczu lub inne objawy ze strony układu moczowego, nie zwlekaj – zgłoś się do lekarza. Nawet jeśli objawy okażą się niegroźne, warto mieć pewność i wykluczyć poważniejsze schorzenia.

Słownik:

• Rak urotelialny – najczęstszy typ raka pęcherza, rozwija się w komórkach wyściełających jego wnętrze.
  
• Krwiomocz – obecność krwi w moczu, często bez bólu. Może być pierwszym i jedynym objawem nowotworu.
  
• Cystoskopia – badanie, podczas którego lekarz ogląda wnętrze pęcherza przez cienką rurkę wprowadzaną przez cewkę moczową.
  
• USG z wypełnionym pęcherzem – badanie ultrasonograficzne pęcherza wykonywane przy pełnym pęcherzu, by lepiej zobrazować jego wnętrze.
  
• Rezonans magnetyczny / tomografia komputerowa (TK) – dokładne badania obrazowe, pozwalające ocenić, jak zaawansowany jest guz.
  
• Nowotwór nienaciekający mięśniówki (NMIBC) – guz znajduje się na powierzchni pęcherza; leczenie jest mniej inwazyjne, ale konieczna jest kontrola, bo nowotwór może mieć charakter nawrotowy.
  
• Nowotwór naciekający mięśniówkę (MIBC) – bardziej zaawansowany rak, który przerasta głębsze warstwy ściany pęcherza i może dawać przerzuty.
  
• TURBT – zabieg przezcewkowego usunięcia guza pęcherza, wykonywany przez cewkę moczową.
  
• BCG terapia (leczenie dopęcherzowe) – terapia polegająca na podaniu leku bezpośrednio do wnętrza pęcherza pod postacią wlewek. Pobudza układ odpornościowy do walki z rakiem.
  
• Cystektomia – operacja usunięcia całego pęcherza moczowego, stosowana przy zaawansowanej postaci nowotworu.
  
• Chemioterapia – leczenie lekami, które niszczą komórki rakowe. Może być stosowana przed lub po operacji, albo przy przerzutach.
  
• Immunoterapia – nowoczesna forma leczenia, która wzmacnia układ odpornościowy, by sam zwalczał komórki nowotworowe.