Kamica moczowodowa to stan, w którym kamień nerkowy przedostaje się do moczowodu. Może powodować częściową lub całkowitą blokadę odpływu moczu, co prowadzi do dolegliwości bólowych i powikłań. Współczesna urologia oferuje skuteczne i małoinwazyjne metody leczenia, które pozwalają na szybkie usunięcie złogów i przywrócenie prawidłowego funkcjonowania układu moczowego.

Jak powstaje kamica moczowodowa?

Kamienie moczowe powstają w nerkach w wyniku wytrącania się nierozpuszczalnych substancji chemicznych, takich jak szczawiany, wapń, kwas moczowy czy fosforany. W niektórych przypadkach złogi pozostają w nerkach i nie powodują objawów, jednak jeśli przemieszczą się do moczowodu, mogą utknąć, blokując przepływ moczu.

Taki stan powoduje wzrost ciśnienia w nerce, co prowadzi do silnego bólu i może skutkować uszkodzeniem miąższu nerkowego. 

Przyczyny kamicy moczowodowej

Rozwój kamicy moczowodowej jest bezpośrednio związany z powstawaniem złogów w nerkach. Do najważniejszych czynników sprzyjających ich tworzeniu należą:

• Niedostateczne nawodnienie – zbyt mała ilość wody w organizmie powoduje zagęszczenie moczu, co sprzyja wytrącaniu się złogów,
• Dieta bogata w szczawiany – zwiększa ryzyko kamicy, zwłaszcza gdy brakuje wapnia, który wiąże szczawiany w jelitach,
• Nadmiar białka zwierzęcego – powoduje zakwaszenie moczu, co sprzyja wytrącaniu się kwasu moczowego i kamieni cystynowych, 
• Zakażenia układu moczowego – niektóre bakterie mogą zmieniać pH moczu, co ułatwia tworzenie się kamieni fosforanowych,
• Choroby metaboliczne – np. nadczynność przytarczyc czy dna moczanowa mogą zwiększać ryzyko kamicy,
• Czynniki genetyczne – osoby, w których rodzinie występowała kamica nerkowa, są bardziej narażone na jej rozwój.

Objawy kamicy moczowodowej

Kamień, który dostanie się do moczowodu, często powoduje nagłe i silne objawy, ponieważ blokuje odpływ moczu i podrażnia ściany moczowodu. Sytuacja ta sprawia, że narasta ciśnienie moczu powyżej miejsca blokady – złogu- zarówno w moczowodzie, jak i w nerce. 

Najbardziej charakterystycznym objawem jest kolka nerkowa – silny ból w okolicy lędźwiowej, który promieniuje do pachwiny i podbrzusza. Nie ustępuje w spoczynku, a pacjent często jest niespokojny i zmienia pozycję. Może mieć charakter falowy i nasilać się przy ruchu. Wiele osób odczuwa częste parcie na mocz oraz uczucie niepełnego opróżnienia pęcherza, nawet przy oddawaniu niewielkich ilości moczu.

Niepokojącymi objawami współtowarzyszącymi są gorączka, dreszcze oraz ogólne osłabienie organizmu – mogą one wskazywać na zakażenie dróg moczowych, zajęcie nerek, a w skrajnych przypadkach nawet na rozwijającą się urosepsę.

Z kolei różowe lub czerwonawe zabarwienie moczu może sugerować uszkodzenie błony śluzowej moczowodu przez kamień.

Diagnostyka kamicy moczowodowej

USG układu moczowego

Jest to podstawowe badanie obrazowe, pozwalające ocenić stan dróg moczowych. USG jest całkowicie nieinwazyjne i umożliwia wykrycie powiększenia nerki, co może świadczyć o zablokowaniu odpływu moczu przez kamień.

Tomografia komputerowa (TK)

Najbardziej precyzyjna metoda diagnostyczna, która pozwala na dokładne określenie lokalizacji i wielkości kamienia. Tomografia komputerowa jest szczególnie przydatna w przypadkach, gdy inne badania nie dają jednoznacznego wyniku.

RTG przeglądowe jamy brzusznej

Badanie to może pomóc w wykryciu kamieni zawierających wapń, jednak nie uwidacznia wszystkich rodzajów złogów. Z tego powodu często stosuje się je jako uzupełnienie innych metod obrazowych, np. USG układu moczowego.

Badanie ogólne moczu

Analiza moczu pozwala wykryć obecność krwi, bakterii oraz substancji sprzyjających tworzeniu się kamieni. W przypadku infekcji posiew moczu może pomóc w identyfikacji bakterii odpowiedzialnych za zakażenie.

Badania krwi

Ocena poziomu wapnia, kwasu moczowego oraz innych parametrów metabolicznych umożliwia wykrycie zaburzeń mogących sprzyjać powstawaniu kamieni moczowych.

Przy podejrzeniu infekcji pozwalają ocenić stopień nasilenia stanu zapalnego w organizmie.

Leczenie kamicy moczowodowej

Leczenie zachowawcze

W przypadku niewielkich kamieni (do 5 mm) możliwe jest ich spontaniczne wydalenie. Pacjentom zaleca się zwiększenie ilości przyjmowanych płynów, aby przyspieszyć przesunięcie złogu do pęcherza. Pomocne mogą być także leki rozkurczowe i przeciwbólowe, które łagodzą dolegliwości i ułatwiają wydalanie kamienia. Konieczna jest jednak regularna obserwacja objawów oraz kontrolne badania obrazowe, aby upewnić się, że kamień nie spowodował całkowitego zablokowania moczowodu.

Nowoczesne, małoinwazyjne metody usuwania kamieni

Obecnie standardem w leczeniu kamicy moczowodowej jest ureterorenoskopia (URSL) – metoda endoskopowa, pozwalająca na skuteczne usunięcie kamienia bez konieczności wykonywania nacięć tkanek w obrębie powłok brzusznych, jak i samego moczowodu.

Ureterorenoskopia (URSL) – jak przebiega zabieg?

Do moczowodu wprowadzany jest cienki endoskop (ureterorenoskop) przez cewkę moczową. W zależności od wielkości i lokalizacji złogu stosuje się różne techniki jego usuwania. Kamień może zostać rozbity ultradźwiękami przy użyciu sonotrody ultradźwiękowej lub za pomocą energii lasera holmowego.

Zabieg jest małoinwazyjny i pozwala pacjentowi na szybki powrót do normalnej aktywności. 

Alternatywną formą rozkruszania złogów w moczowodzie jest zastosowanie fali uderzeniowej (ESWL) lub rzadko obecne już stosowana ureterolitotomia – nacięcie ściany moczowodu celem ewakuacji złogu.

Jak zapobiegać nawrotom kamicy moczowodowej?

Po usunięciu kamienia kluczowe jest wdrożenie działań profilaktycznych, aby zapobiec ponownemu powstawaniu złogów.

• Odpowiednie nawodnienie – picie co najmniej 2-3 litrów wody dziennie.
• Zmiana diety – ograniczenie soli, białka zwierzęcego i produktów bogatych w szczawiany.
• Regularne badania kontrolne – wczesne wykrycie drobnych złogów pozwala uniknąć poważniejszych problemów.
• Aktywność fizyczna – ruch poprawia pracę układu moczowego i zmniejsza ryzyko powstawania kamieni.

Podsumowanie

Kamica moczowodowa może powodować silny ból i poważne powikłania. Współczesne, małoinwazyjne metody, takie jak ureterorenoskopia, pozwalają na skuteczne i bezpieczne usunięcie kamienia, minimalizując ryzyko nawrotów. Wczesna diagnostyka i odpowiednia profilaktyka odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu dalszym epizodom kamicy.

Słownik:

1. Kamica moczowodowa – obecność kamienia w moczowodzie, który blokuje odpływ moczu.
2. Kamica moczowa – ogólny termin obejmujący kamienie w nerkach, moczowodach i pęcherzu moczowym.
3. Kamienie moczowe – złogi powstałe z substancji chemicznych zawartych w moczu, np. szczawianów, wapnia, kwasu moczowego.
4. Kolka nerkowa – nagły, bardzo silny ból w okolicy lędźwiowej, spowodowany zablokowaniem moczowodu przez kamień.
5. Krwiomocz – obecność krwi w moczu, często wynikająca z podrażnienia lub uszkodzenia ściany moczowodu.
6. Moczowód – cienki przewód łączący nerkę z pęcherzem moczowym, transportujący mocz.
7. Nadczynność przytarczyc – choroba prowadząca do nadmiaru wapnia w organizmie, co zwiększa ryzyko kamicy moczowej.
8. Dna moczanowa – schorzenie związane z nadmiarem kwasu moczowego, co sprzyja tworzeniu kamieni moczanowych.
9. USG układu moczowego – badanie obrazowe wykorzystujące fale dźwiękowe do wykrycia kamieni i oceny nerek oraz pęcherza.
10. Tomografia komputerowa (TK) – dokładne badanie obrazowe pozwalające określić wielkość i położenie kamieni moczowych.
11. RTG przeglądowe jamy brzusznej – badanie rentgenowskie wykrywające niektóre rodzaje kamieni, zwłaszcza wapniowe.
12. Badanie ogólne moczu – analiza moczu wykrywająca obecność krwi, białych krwinek, białka, cukru oraz bakterii i substancji sprzyjających powstawaniu kamieni.
13. Posiew moczu – badanie laboratoryjne pozwalające wykryć bakterie odpowiedzialne za infekcje w układzie moczowym.
14. Leczenie zachowawcze kamicy moczowowej – metody nieinwazyjne stosowane w przypadku małych kamieni, obejmujące picie dużej ilości płynów i stosowanie leków przeciwbólowych.
15. Ureterorenoskopia (URSL) – małoinwazyjny zabieg usuwania kamieni z moczowodu za pomocą cienkiego endoskopu.
16. Ureterorenoskop – giętki lub półsztywny instrument wprowadzany przez cewkę moczową do moczowodu np. w celu usunięcia kamieni.
17. Sonotroda ultradźwiękowa – urządzenie emitujące fale ultradźwiękowe do rozbijania kamieni na mniejsze fragmenty.
18. Laser holmowy – nowoczesne urządzenie generujące wiązkę lasera, która może być wykorzystana m.in. do precyzyjnego kruszenia kamieni moczowych.
19. Litotrypsja falami uderzeniowymi (ESWL) – nieinwazyjne kruszenie kamieni przy użyciu fal akustycznych, rozkruszenie na mniejsze fragmenty pozwala na ich wydalenie z moczem.